“Tình yêu đồng giới” trong tranh của họa sĩ Dương Xuân Quyền từ chối mọi biểu đạt cường điệu, rườm rà để thay thế bằng những khoảng lặng mang tính trực cảm. Trong tranh, không có sự phô trương, không có ồn ào. Chỉ là hai thân thể gần nhau, có thể là chạm nhẹ, có thể là đối diện, nhưng không cần lời nói. Sự gần gũi ấy tạo nên một trường cảm xúc rất “thân mật” mà người xem buộc phải cảm nhận bằng chính trái tim của mình, chứ không qua lý trí.
Họa sĩ Dương Xuân Quyền không vẽ tình yêu như một hành vi, mà như một trạng thái tồn tại. Cặp đôi không cần hành động gì lớn lao để chứng minh họ yêu nhau. Chỉ cần sự hiện diện đủ đầy của người kia là đủ. Đó chính là thứ làm nên “tình yêu không cần phân loại” vì nó chân thực, tự nhiên và không đòi hỏi người khác phải công nhận.
Biểu tượng về những chiếc lông công trong tranh của họa sĩ Dương Xuân Quyền là một chi tiết quan trọng và đậm tính biểu tượng, mang tầng nghĩa phức tạp và là một thứ ngôn ngữ đa tầng của giới tính và bản sắc. Về thị giác, nó mềm mại, uốn lượn, mang tính nữ rõ ràng, tương phản với sự chắc nịch và khỏe khoắn của thân thể nam giới. Nhưng về biểu tượng, lông công từ lâu gắn với vẻ đẹp, sự sang trọng, và cả tính thiêng liêng trong một số nền văn hóa. Trong tranh của họa sĩ Dương Xuân Quyền, nó trở thành đại diện cho tính nữ nội tại, cho những rung cảm tinh tế bên trong một hình thể cứng cáp, một sự “bẻ cong” rất đẹp giữa giới tính sinh học và giới tính tâm hồn.
Qua những tác phẩm về “tình yêu đồng giới”, họa sĩ Dương Xuân Quyền đưa ra một “tuyên ngôn nghệ thuật” không lời về quan niệm về giới tính rằng tính nam, tính nữ không phải là đối lập, mà là hai mặt của cùng một bản thể, luôn giao thoa, tồn tại song hành trong mỗi con người. Về màu sắc và bố cục ngôn ngữ hình ảnh đầy tính trữ tình nhưng không ủy mị. Họa sĩ Dương Xuân Quyền sử dụng gam màu trầm, dịu, thiên về các sắc độ da, xám, xanh tĩnh tạo nên cảm giác sâu lắng và bình ổn. Những màu sắc này không mang tính khiêu khích hay đối đầu, mà là lời thì thầm nội tâm. Nó phản ánh đúng tâm thế của tình yêu trong tranh: yên bình, được thừa nhận, không cần bảo vệ cũng không cần tranh đấu.
“
Bố cục tranh thường chọn kiểu đối xứng chênh nhẹ, đủ để thấy mối quan hệ “cân bằng động” giữa hai chủ thể. Một bên có thể nghiêng nhiều hơn, một ánh mắt nhìn sâu hơn, một khoảng trống nhỏ hơn, tất cả đã tạo ra cảm giác “thật” như trong bất kỳ mối quan hệ nào, luôn có một người chủ động hơn, yêu nhiều hơn, và một người chỉ cần “được ở đó” là đủ đầy vượt qua ranh giới khi nghệ thuật không còn là cái đẹp thuần túy mà là quyền được tồn tại
Trong một xã hội mà tình yêu đồng giới vẫn chưa hoàn toàn được chấp nhận trong mọi không gian sống, tranh của họa sĩ Dương Xuân Quyền không chỉ là nghệ thuật mà là sự khẳng định bản sắc. Anh không cố “thẩm mỹ hóa” người đồng tính để làm họ dễ được chấp nhận hơn. Anh để họ sống đúng với bản thể của mình dịu dàng có, mạnh mẽ có, đẹp đẽ có, và riêng tư cũng có. Chính vì thế, bức tranh không miêu tả tình dục, mà miêu tả tình yêu. Đây là điểm cực kỳ khác biệt. Nó không cần phô diễn để khẳng định cái đúng, chỉ cần ở yên trong sự chân thực, và để người xem tự bước vào đó bằng sự đồng cảm.
Tình yêu như một phép ẩn dụ của bản ngã kết nối sâu sắc với người xem, bức tranh khơi gợi cho người xem một tầng suy tưởng cá nhân về tình yêu mà ta cảm nhận, liệu có đang bị giới hạn bởi định kiến, khuôn mẫu, hay chính sự sợ hãi? Khi nhìn vào đôi mắt hai nhân vật trong tranh, ta không còn phân biệt họ là ai, nam hay nữ, đồng tính hay dị tính mà chỉ thấy họ yêu. Đó chính là nơi mà nghệ thuật chạm đến chức năng lớn nhất của nó. Đặt câu hỏi cho người xem về tự do cảm xúc, quyền được yêu, và quyền được là mình.
Nhưng khi nghệ thuật mở lối cho sự công nhận và chữa lành, họa sĩ Dương Xuân Quyền không “vẽ” tình yêu đồng giới, anh cho nó không gian để hiện diện một cách chính đáng. Tranh anh không phản kháng, không gào thét. Nhưng ở sự lặng thầm ấy là một sức mạnh mềm: khơi dậy sự đồng cảm, phá vỡ định kiến, và cho thấy cái đẹp nằm trong sự thừa nhận lẫn nhau. “Tình yêu rốt cuộc là được thấy và được ở lại”, đó chính là cảm nhận sâu nhất mà “Tình yêu đồng giới” trong tranh của họa sĩ Dương Xuân Quyền đã để lại cho người biết cảm và nhìn nhận cuộc sống thực tại qua sắc cảm của nghệ thuật đúng nghĩa.
Trần Dương
